Zastosowanie komputera w pracy z dziećmi przedszkolnymi
Nowy wiek czyni nas społeczeństwem informacyjnym, bo najważniejszym towarem staje się szeroko rozumiana informacja . Najczęstszą postacią informacji jest program komputerowy . Informacja to także nowe technologie jej produkcji, tworzenia i przemysłu, systemy zarządzania, systemy kształcenia i inne . Uwikłani w rewolucję informacyjną powinniśmy przygotować siebie, całe społeczeństwo, a zwłaszcza kształcące się dzieci i młodzież do możliwie efektywnego wykorzystania pozytywnych aspektów zachodzących przemian, a jednocześnie do zabezpieczenia się przed negatywnymi ich skutkami. Współczesny człowiek będzie musiał posiadać umiejętność pracy i nauki z komputerem przy wykorzystaniu multimedialnego oprogramowania .
Komputer staje się narzędziem oferującym i organizującym kształcenie . Jedną z podstawowych spełnianych przez niego funkcji jest wspieranie uczącego się , które prowadzą do stymulowania myślenia .
J . Łaszczyk wskazuje , że komputer wykorzystywany w pracy z dziećmi może być wartościowym narzędziem stanowiącym pomoc :
– w przygotowaniu przez nauczyciela zajęciu bez użycia komputera
– w realizacji zajęć wyznaczonych programowo wspomaganych komputerowo
– w diagnozowaniu i kontrolowaniu postępów rozwojowych dziecka
– w realizacji zajęć kompensacyjno – wyrównawczych
– wzbogacaniu form
Komputer wykorzystujemy jako narzędzie obejmujące szeroką gamę funkcji użytkowych , które wspomagają wykonywać zadanie szybciej , wydajniej i efektywniej . dziecko wie co należy zrobić , a komputer ułatwia mu realizację zamierzeń.
Wykorzystanie komputera w edukacji przedszkolnej ma duże znaczenie . Początki nauczania muszą być prowadzone w spokojnym tempie , ze stopniowaniem trudności . Nie wolno dopuścić do forsowania tempa nauki. Każdy szczegół musi być przerobiony gruntownie z dużą pieczołowitością . Metody powinny być dobrze przemyślane, ćwiczenia należy powtarzać wielokrotnie, aby dzieci mogły je w pełni opanować zanim otrzymają nowy materiał . By móc wyjść naprzeciw potrzebom i zainteresowaniom dzieci należy zindywidualizować nauczanie . W tym celu należy zróżnicować media.
Kształcenie multimedialne jest nauczaniem wielokodowym , a przez to oddziałującym na wiele zmysłów i wielostronnie aktywizującym dzieci. Przekazywanie informacji odbywa się nie tylko przy pomocy systemu znaków werbalnych, ale również obrazowych, graficznych, dźwiękowych , czynnościowych . Dzięki temu w procesie kształcenia multimedialnego dzieci otrzymują informacje zakodowane w języku działań- na skutek stosowania środków czynnościowych ( naturalne przedmioty , modele ) – w języku obrazów wizualnych i słuchowych ( materiały wizualne , audialne i audiowizualne ) i w języku symbolicznym ( komunikaty słowne i graficzne ) . Ta wielość bodźców działających na dziecko w kształceniu multimedialnym powoduje uruchomienie wielorakich rodzajów aktywności : spostrzeżeniowej , manualnej , intelektualnej i emocjonalnej .
Prowadzenie zajęć z dziećmi przy zastosowaniu komputera jest wyzwaniem
dla nauczyciela, który musi być nie tylko dobrym pedagogiem , ale również posiadać dużą wiedzę i umiejętności w pracy z tym nowoczesnym medium dydaktycznym .
Ze względu na cechy formalne , edukacyjne programy komputerowe można podzielić na : zabawy komputerowe , ćwiczenia , gry oraz programy użytkowe
i informacyjne.
1. Zabawami komputerowymi są programy służące przede wszystkim wprowadzeniu do właściwego procesu edukacji . Zabawa komputerowa różni się tym od pozostałych rodzajów programów edukacyjnych , że nie stawia przed dzieckiem żadnych specjalnie określonych zadań do wykonania.
2. Ćwiczenia komputerowe to programy realizujące wprost określone cele edukacyjne lub terapeutyczne .
3. Gry komputerowe to programy , w których cele edukacyjne są realizowane w sposób pośredni . Zadanie postawione przed dzieckiem wynika ze scenariusza gry i na ogół z punktu widzenia edukacji nie ma znaczenia innego niż motywacyjne.
4. Programy użytkowe to przede wszystkim różnego rodzaju edytory zaprojektowane w celu ułatwienia pracy zawodowej dorosłym .
5. Programy informacyjne są to najczęściej mniej lub bardziej rozwinięte formy komputerowej prezentacji wiedzy , od prostych programów przedstawiających informacje na jeden ściśle określony temat, aż do bardzo obszernych multimedialnych encyklopedii komputerowych.
Programy komputerowe klasyfikować można także biorąc za kryterium cele dydaktyczne .
A. Programy kształcące sprawności psychomotoryczne można podzielić na :
1. Programy kształcące sfery percepcyjne:
¨ programy kształcące analizę percepcyjną ( np. . analizę słuchową jako wstęp do nauki pisania ze słuchu )
¨ programy kształcące syntezę percepcyjną ( np. syntezę słuchową jako wstęp do nauki czytania )
¨ programy kształcące sferę ruchową
¨ programy kształcące koordynację percepcyjno- motoryczną ( np. . wzrokowo- ruchową , słuchowo- ruchową ).
Programy kształcące sprawności psychomotoryczne stanowią podstawowe narzędzie w pracy z małymi dziećmi przygotowującymi się do nauki w szkole.
2. Programy kompensacyjne , tj. przystosowujące do korzystania z częściowo ograniczonych zdolności psychomotorycznych
3. Programy korekcyjne , tj. stymulujące rozwój opóźnionych funkcji psychomotorycznych
B.Programy kształtujące umiejętności :
¨ programy wspomagające naukę czytania różnymi metodami ( sylabową , całościową , syntetyczno – głoskową , itd. ) i w różnych aspektach ( prosta czytanie , rozumienie tekstu , usprawnienie szybkości czytania ).
¨ programy wspomagające naukę pisania
¨ programy wspomagające naukę matematyki
C. Programy ułatwiające zdobywanie wiedzy i systematyzujące opanowany materiał
Programy edukacyjne przeznaczone są dla szczególnego odbiorcy. Często jest nim dziecko w wieku przedszkolnym . Zakres tematyczny takich programów obejmuje różnorodne dziedziny nauki : język polski , matematykę , muzykę , itp. . . Treść tych multimedialnych programów edukacyjnych jest kombinacją tekstów wzbogaconych grafiką , efektami dźwiękowymi , animacyjnymi , a nawet krótkimi sekwencjami filmowymi .
Młody użytkownik nie umie jeszcze dobrze czytać i pisać , ma niewielkie umiejętności w posługiwaniu się komputerem , dlatego oprócz poprawności merytorycznej i dydaktycznej programy te powinny cechować dodatkowe wymagania , do których należą :
– prostota, naturalny i przyjazny sposób komunikacji pomiędzy programem a dzieckiem
– zrozumiały i natychmiastowy sposób reakcji na wszelkie działania użytkownika
– praca z myszką , czyli wskazywanie i wybieranie opcji zamiast pisanie na klawiaturze
– łączenie cech dobrej zabawy i wartościowego materiału dydaktycznego
– uczenie logicznego i twórczego myślenia
– wykorzystanie wyobrażeń znanych dziecku oraz minimalne wymogi wobec pamięci dziecka
– uczenie kojarzenia wspólnych cech elementów programu
– planowanie przyszłych posunięć dziecka , wyrabianie poczucia estetyki
– stworzenie bodźca do rywalizacji pomiędzy programem a dzieckiem oraz pomiędzy rówieśnikami
– stopniowanie trudności zadań wraz z widocznymi postępami dziecka w nauce
– wynagradzanie dziecka dodatkowo za trafne rozwiązania krótką melodyjką lub ciekawym efektem dźwiękowym
– wprowadzenie różnorodności działań , aby nie spowodować znużenia i zniechęcenia dziecka do dalszych działań
– umożliwienie przerwania i zakończenia pracy w dowolnym miejscu
Dobierane przez nauczyciela programy do pracy z dziećmi , zwłaszcza z najmłodszymi muszą cechować się najwyższą jakością . Dlatego ich budowa powinna zawierać następujące wspólne cechy :
· fabułę ( prosty i atrakcyjny opis zdarzeń zachodzących na ekranie monitora )
· osiągalny cel ( każde zadanie powinno zawierać jasno sprecyzowany cel , którego osiągnięcie zależy od możliwości dziecka )
· zmienny i ustawiany stopień trudności ( zadania powinny mieć możliwość zmiany stopnia trudności , gdzie trudność określana jest liczbą elementów , długością drogi do przebycia , liczbą zadań cząstkowych , jakie należy wykonać , itd. )
· jednoznaczne określenia reguły gry ( w zadaniach komputerowych istnieje przyporządkowanie czynnościom motorycznym zmiany sytuacji na ekranie monitora )
· brak ograniczeń czasowych ( tempo rozwiązywania zadań powinno zależeć od indywidualnych cech dziecka , które powinno samo sobie narzucić szybkość własnego działania )
· reagowanie komputera na błędy ( każdemu niewłaściwemu zadziałaniu dziecka powinna towarzyszyć sygnalizacja wystąpienia błędu bez konsekwencji dla wykonywanego działania )
· możliwość naprawiania błędów ( konstrukcja programu powinna zawierać możliwość wykonywania przez dziecko dodatkowych czynności w celu naprawy popełnionego
błędu )
· przyznanie przez komputer nagrody graficznej , werbalnej lub muzycznej
Spełnienie w jednym programie wszystkich kryteriów i zapewnienie prostej formy graficznej kompozycji poszczególnych obrazów daje szansę na osiągnięcie stawianych celów .
Problem komputerów
Zbyt wczesne udostępnienie dzieciom komputera może upośledzić ich zdolność do:
1. Rozwijania umiejętności samokierowania , niezbędnej do wyzwolenia się z uzależnień. Urządzenia te kształtują bowiem bierne postawy.
2. Doskonalenia podstawowych umiejętności porozumiewania się – czytania , pisania i ekspresji werbalnej – w celu funkcjonowania w sferze społecznego krytycyzmu .kontakt z komputerem generalnie nie stymuluje rozwoju mowy
3. Odkrywania własnych mocnych i słabych stron w celu osiągnięcia spełnienia. Gry komputerowe ograniczają możliwość takich odkryć.
4. Realizowania własnych fantazji , któremu znacznie lepiej służy samodzielna twórczość , niż wykorzystanie programów komputerowych.
U małych dzieci komputer tworzy zależność od maszyny osłabiającą poczucie własnej woli i zaufanie do własnych możliwości .Kiedy dziecko rozwinęło już umiejętności myślowe i analityczne w dostatecznym stopniu , rozsądnie użyty komputer może wzmocnić w nim poczucie własnej wartości . Najważniejsze jest to , by komputery wspomagały doświadczenia edukacyjne , a nie stawały się jedynym ich źródłem.
„ Jeżeli chcecie , aby wasze dzieci były zdolne i inteligentne , opowiadajcie im bajki. Jeżeli chcecie , aby były genialne , opowiadajcie im więcej bajek”.
A. Einstein
Warto pamiętać by , nie zastępować ilustrowania książki , lalki, pluszaki , zabawki kolorowe , historyjki obrazkowe elektronicznymi mediami.
Komputery a edukacja
Bez wątpienia wszystkim przyda się kiedyś umiejętność pracy z komputerami. Do czasu jednak , gdy dzisiejsze dzieci będą podejmowały pracę , większość obecnej technologii komputerowej okaże się przestarzała . Nie ma nic złego w zaznajamianiu dzieci z komputerami , pod warunkiem , że urządzenia te traktujemy jak mechaniczne zabawki UŁATWIAJĄCE opanowanie sztuki czytania i pisania oraz prostych umiejętności matematycznych. .Chodzi tu o to , by komputer uzupełniał materiał , utrwalał , a nie zastępował książki.
Nauczyciele zaznajamiając dziecko z komputerem najpierw musi przedstawić je jako urządzenie , które dostarcza nam informacji , a dopiero później dopuszczać używanie gir.
Kształcenie jest niezwykle osobistym , ludzkim procesem . Wymiana myśli i uczuć miedzy uczniami i nauczycielami zawsze będzie znacznie bogatsza niż interakcja dziecka
z programem komputerowym .
Internet
Jest ogólnoświatowym konglomeratem sieci komputerowych .Obecnie stanowi trzon globalnej infostrady – magistrali informacyjnej o zasięgu światowym. Struktura ta pozwala każdemu jej użytkownikowi wejść do tzw. „ cyberprzestrzeni” , która umożliwia wymianę poglądów , dostęp do informacji naukowych , znalezienie pracy oraz zdobywanie wiedzy. Używanie elektronicznej sieci informacyjnej pomaga nauczycielom i dzieciom przełamywać izolację , nawiązywać kontakty z partnerami z całego kraju , zwiększać skuteczność współpracy i indywidualnego studiowania.
Najpotężniejszymi usługami internetowymi są:
v Poczta elektroniczna. Umożliwia ona dzieciom i pojedynczym osobom tworzenie i wymianę korespondencji.
v Grupy dyskusyjne. Dzieci mogą włączyć się do ogólnokrajowych grup dyskusyjnych skupiających się na tematach ich interesujących , np. badaniem kosmosu . ochrona środowiska .
v Bazy danych. Internet niesie łatwy dostęp do ogromnych zasobów wiedzy i informacji zgromadzonych w największych bibliotekach świata.
v Zasoby witryn www. Zawierają grafikę i łączą do materiałów przechowywanych w różnych miejscach w Internecie.
Internet może być jednak w życiu dziecka także siłą negatywną . dla niektórych młodych ludzi jest on pretekstem do ucieczki w inny świat , w którym panuje niczym nie skrępowana wolność słowa. W rezultacie dziecko może znaleźć miejsca gdzie seks , przemoc przedstawia się w sposób , który wielu rodziców i nauczycieli uznałoby za nieodpowiedni.
Zdarza się , że Internet wciąga dzieci w niebezpieczne dla nich sytuacje , np. kontakt
z pedofilem. Dlatego rodzice i nauczyciele musza starannie nadzorować posługiwanie się komputerem przez dzieci.
Anna Mostowska
nauczyciel Miejskiego Przedszkola nr 16 w Puławach
Literatura:
P. Aftab „ Internet a dzieci. Uzależnienia i inne niebezpieczeństwa” Warszawa , 2003.
F. Huber, Ch. Neuschaffer „ Rodzice offline? Jak nawiązać kontakt ze skomputeryzowanym dzieckiem” Warszawa 2001
J.Anderson ,R. Wilkins : „Żegnaj telewizorku”. Jak nauczyć swoją rodzinę rozsądnie korzystać z telewizora , gier komputerowych i Internetu. Warszawa 2000.